Günümüze kadar ulaşan belki de en önemli tarihi kalıntılardan biri de Efes Harabeleridir. Hükmettiği dönemin uygarlık sanat ve biliminde en önemli merkezlerinden biri olan bölge İzmir de Selçuk ilçesi sınırları içinde yer almaktadır. Her yıl 2 milyon kişinin ziyaret ettiği önemli Türkiye de en çok eserin toprak üstünde yer aldığı antik şehir olma özelliği taşımaktadır. Son yüz yıldır devam eden kazılar son derece görkemli yapıların gün yüzüne çıkmasını sağlamıştır. Bu yapılar arasında Celcus kütüphanesi ve Kral yolu gibi iki dev esere ek olarak yüzlerce küçük eserden söz etmek mümkündür.
M.Ö 9000’li yıllara dayanan tarihi ile bölgenin en eski yerleşim yerlerinden biri olan, Efes yapılan kazılara dayanılarak Cilalı taş devrine varıncaya kadar eski bir tarihe sahip olduğu düşünülmektedir. Antik çağlarda doğu ve batının birleşim noktası olarak düşünülen bu şehir Roma devleti için doğunun başkenti olarak görülmüştür. Sahip olduğu liman ve ticari statüye ek olarak son derece büyük bir ordunun da bölge de görev yaptığı bilinmektedir. Dünyanın 7 harikasından biri olan Artemis tapınağı da bölge de yer almaktadır. Unesco dünya mirası geçici listesine 1994 yılında giren Esef Antik kenti 2015 yılında ise Unesco Dünya mirası listesinde yer almıştır.
Efes Harabeleri ve Antik Kenti Hakkında Bilgiler
Bütünü ile benzersiz olarak inşa edilmiş kent için Akdeniz’in en büyük şehirlerinden biri olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Sahip olduğu dönem için değil, günümüz içinde son derece güzel bir mimari ile işlendiğini ve kentsel planlamanın üst düzeyde olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. M.Ö 300 yılında kurulan bölge Büyük İskender’in haleflerinden biri olan Lysimkhos tarafından modernize edilmiştir. M.Ö 133 Yılında Roma topraklarına katılan şehir 5-6 yüzyıl içinde Romanın Asya eyaletinin başkentliğini de yapmıştır.
200 Bin nüfusa ulaşan şehir, hem Helenistik dönemler için hem de Roma dönemi için oldukça önemli şehirler arasında yer almıştır. Şehirde yer alan önemli tarihi kalıntıların da yine bu dönemde yaptırıldığı ve günümüze ulaştığını söylemek yanlış olmayacaktır. M.S 7 Yüzyılda ise Efes limanı çamur ile dolmuştur. Bu tarihten sonra şehrin sonunun başlangıcının da yaşandığını söylemek yanlış olmayacaktır. Bölgeden Ayasuluk Tepesine göç etmiştir.
Efes Harabeleri ve Antik Kenti Bölgesinde Gezilecek Yerler
Liman Caddesi
Dini törenlerin düzenlendiği ve Kral’ın karşılandığı Arkadiane caddesi Odeon ve Limanı birbirine bağlayan cadde olarak biliniyor. Tarih içinde bir yolculuk yapma hissine kapılacağınız caddenin iki yanı sütunlar ile dizilmiş durumda. Bu fantastik atmosferde tarihin içinde yürüdüğünüz hissine kapılacaksınız.
Meryem Kilisesi
Liman caddesinin kuzeyinde yer alan dünya da Hristiyanlık için önemli olan ve ilk kurulan ilk 7 kiliseden biri olma özelliği taşıyor. Aynı zamanda Katolik mezhebinin başladığı yer olma özelliği taşıyor. Tanrı annesi olarak kabul edilen yer Hristiyanlar için son derece kutsal bir alan. Bu nokta da dağ kekiğinin kokusu ortama mistik bir hava katıyor.
Celsus Kütüphanesi
Efes harabeleri arasında günümüze ulaşmayı başarmış en önemli yapılardan biri olduğunu söylemek mümkün. İhtişamlı bir biçimde yükselen dış duvar ve üzerinde yer alan 4 kadın heykeli ile Romalı senatör Celsus’un ölümünen sonra onun anısına yaptırıldığı biliniyor. Kütüphaneyi değerli kılan bir başka ayrıntı ise anıt mezar olarak bilinmesi. Antik çağın en zengin kütüphanesi olan bina da aynı zamanda Celsus lahdi de yer alıyor. 14 bin kitap ile döneminin en büyük arşivine sahip olan kütüphane de Herakeitos, Artemidoros ve Callinos yanı sıra Soranos gibi dönemin son derece önemli bilginlerinin yetiştiği yer olarak biliniyor.
Büyük Tiyatro
M.S 117 Yılında inşasının tamamlandığı düşünülüyor. Yapımına İmparator Cladius’un başlattığı tiyatro tam 24 bin kişiyi aynı anda ağırlayacak kapasiteye sahip. 3 Katlı olarak inşa edilen yapı tiyatro gösterilerine yanı sıra Gladyatör arenası olarak da kullanılmıştır. Bağ bozumu etkinlikleri kapsamında Şarap tanrısı Dionysos onuruna bir takım etkinlikler de bu tiyatroda düzenli olarak yapılmıştır. Tiyatroların genel sembolü olan ağlayan ve gülen maskenin de başlangıcı bu tiyatroya dayanmaktadır. Modern yüzyılın en önemli müzisyenleri de bu nokta da sahne almıştır.
Mermer Cadde
Celsus Kütüphanesi ve Odeon bölgeleri arasındaki ulaşımın sağlandığı, aynı zamanda arabaların da kullanımına açık olan bu cadde de yayalar içinde alanlar ayırılmış durumda. Yolun sağ ve sol bölgelerinde günümüzün kaldırımlarına benzer alanlar yayalara ayrılarak dünyanın ilk kaldırım örnekleri bu nokta da oluşturulmuştur. Cadde üzerinde yer alan ayak ve baş kısmı kazılmış olan mermer ise dünyadaki ilk reklam panosu olarak değerlendiriliyor.
Aşk Evi
Duvarlarında dört mevsimi simgeleyen çizimler ile antik çağın en önemli alanlarından biri olma özelliği taşıyor. Denizciler için en önemli alanlardan biri olan Aşk evi kütüphane ve Skolastika hamamı ile bağlantılı bir nokta da yer alıyor. Erkeklerin girişte yer alan Afrodit heykeli önünde yapacağı küçük bir ritüel ile katılabildiği ev binlerce yasak ve gizli aşka ev sahipliği yapma özelliği taşıyor.
Kuretler Caddesi
Şehrin en işlek caddelerinden biri olan Kuretler caddesi Celsus kütüphanesine kadar uzanan oldukça uzun ve geniş bir alan. Mermer kaplı yolun altında bir de kanalizasyon sistemi bulunuyor. Şehrin yaşadığı dönemde ne kadar üstün bir medeniyete sahip olduğunun anlaşılması için oldukça büyük önem taşıyan kanalizasyon oldukça geniş bir şekilde dizayn edilmiş. Şimdiler de kedilerin her yerde olduğu caddede insanlar için olmasa da kediler için güzel bir yaşam alanı oluşmuş durumda.
Skolastika Hamamı
Hamam şehirde medeniyetin gelişmesi için oldukça büyük bir öneme sahip. Kuretler caddesi üzerinde yer alan hamam 3 katlı bir bina olarak görülüyor. Hamam sosyal yaşam anlayışı için iki önemli özelliğe sahip. Çünkü hem yoksullar hem de zenginler için giriş alanları bulunuyor. Bu iki sınıfın bir araya gelmemesi de hamam ile sağlanmış oluyor. Yoksullar için hamamı kullanmak ücretsiz. Bu nokta da dikkat çeken ilk detay ise hamamın zenginlere ücretli olmasına karşın sunulan iki hizmetin de eşit kalitede olması. Hamam sadece bir yıkanma yeri olarak değil aynı zamanda eğlence merkezi olarak da kullanılmış durumda.
Hadrian Tapınağı
Tapınak İmparator Hadrianus onuruna yapılmıştır. Antik çağdan günümüze kadar ulaşan bu önemli yapı, giriş kapısının üzerinde yer alan kabartmalar ile Efes’in kuruluşunu anlatan kabartmalar ile süslenmiş durumda. Roma döneminde sanatçılara ve başta Heykeltraşlara büyük önem veriliyordu. Zira tarihin akışında ayakta kalan en önemli yapıların heykeller olması, bu heykelleri işleyen sanatçıların son derece önemli bir konuma erişmesini sağlamıştır. Tapınak önünde yer alan yazıtlardan eserin önemini anlatan ve yapımcısının adını taşıyan metinleri okumak mümkün.
