Karatay Han: Kayseri’nin Tarihi Kervansarayı
Karatay Han, Kayseri-Malatya güzergahında, Karadayı köyünde bulunan önemli bir tarihi yapıdır. Selçuklu ve Osmanlı sivil mimari yapıtlarında önemli bir yere sahip olan hanlar, ticari amaçlı kervanların, seyahat halindeki yolcuların ve geceyi rahat ve emniyet içinde geçirebilmeleri için inşa edilmiştir. Aynı zamanda hem misafirhane hem de pazar olan hanlar, harp zamanlarında erzak ve mühimmat ambarı olarak da hizmet vermiştir.
Mimari Yapı
Karatay Han, kuzey-güney yönünde uzanan bir yapı olup, kapalı/barınak bölümü ve avlu ile servis mekânlarından oluşur. Dış cephe duvarları, kare, çokgen, silindirik veya yıldız kesitli formlara sahip payanda ve köşe kuleleriyle desteklenmiştir. Avlunun doğu cephesindeki sivri kemerli açıklık, gerisinde yer alan hamamın külhan ağzını gösterir. Güney cephesindeki taçkapı, Selçuklu çağının klasik örneklerinden biridir ve özel bir yuvaya oturtulmuş beyaz mermerden dört satırlık bir kitâbe bloğu içerir.
İç Düzenleme
Hanın içinde, ticaret kervanlarının ihtiyaçlarını karşılayabilecek sosyal tesisler bulunur. Üst katlarda genellikle tüccarların konaklaması için odalar yer alırken, diğer bölümlerde ambarlar ve geniş avlular bulunur. Giriş katta ise ahırlar, malları taşıyan katırcı kervanlarının hayvanları için kullanılırdı.
Tarih ve İnşaat
Karatay Han’ın bânîsi Selçuklu Veziri Celâleddîn Karatay’dır. Hanın tamamlanma tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, Selçuklu Sultanı I. Alâeddîn Keykubad zamanında tamamlandığına dair bir kitâbe bulunmaktadır. Hanın inşaatı, vakfiyesinde belirtilen görevlilerin katkılarıyla gerçekleştirilmiştir.
Vakfiye ve İşlev
Hanın vakfiyesinde, hanın görevlileri ve işlevleri detaylı bir şekilde belirtilmiştir. Han, vakıf gelirinden gelen misafirlere hizmet vermek için donatılmıştır. Ayrıca, hanın içinde bir mescit, bir hamam ve bir bimâristan gibi tesisler bulunur. Misafirlere eşit miktarda bal helvası dağıtılması gibi detaylar, hanın insanî ve sosyal yönünü vurgular.
Sonuç
Karatay Han, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde önemli bir ticaret ve konaklama merkezi olarak hizmet vermiştir. Mimari yapısı ve tarihi önemiyle günümüzde de dikkat çeken bir yapıdır. Ziyaretçilerine tarihî bir yolculuk ve kültürel bir deneyim sunmaktadır.
