Küçük Ağa (Şamlar-Ayas Ağa) Külliyesi: Amasya’nın Tarihi Mirası
Amasya, Türkiye’nin tarihi ve kültürel zenginlikleriyle ön plana çıkan şehirlerinden biridir. Şehir, Osmanlı dönemine ait birçok tarihi eseri bünyesinde barındırmaktadır. Bu eserlerden biri de 1495 yılında II. Bayezid’in Kapı Ağası Ayas Ağa tarafından inşa ettirilen Küçük Ağa (Şamlar-Ayas Ağa) Külliyesi’dir. Cami, medrese, sübyan mektebi ve hazireden oluşan bu külliye, Osmanlı mimarisinin önemli örneklerinden birini oluşturmaktadır.
Şamlar Cami: Tarihi ve Mimari Özellikleri
Küçük Ağa Külliyesi’nin en önemli yapısı olan Şamlar Cami, köklü bir tarihe sahiptir. Cami, Şamlar Mahallesi’nde bulunması nedeniyle bu isimle anılmaktadır. Ayrıca, yapının yapımını gerçekleştiren Ayas Ağa’nın adıyla da anılan cami, kare planlı ve tek kubbelidir. Duvarları moloz taştan örülmüştür. Caminin kuzeyinde, üç bölümlü bir son cemaat yeri bulunmaktadır. Caminin giriş kısmı olan orta bölüm, yanlardan daha dar olup, üzeri aynalı tonozla örtülüdür. İç mekanı, duvarlarda iki sıra halinde dizilmiş sivri kemerli pencereler ile aydınlatılmaktadır. Caminin minaresi, altıgen bir kaide üzerine oturtulmuş olup, tuğla örgülü ve taş şerefelidir.
Medrese ve Sübyan Mektebi: Eğitim Yapıları
Küçük Ağa Külliyesi’nde yer alan medrese, caminin kuzeyindeki avluyu üç taraftan çeviren odalardan oluşmaktadır. U planlı olan medrese, klasik Osmanlı mimarisinin özelliklerini taşımaktadır. Medresenin avlusu, on iki sütunun taşıdığı on üç kubbe ile örtülü revaklar ile çevrilidir. Arkasında öğrenci odaları bulunan revaklar, birbirlerine yuvarlak tuğla kemerlerle bağlanmış sütunlarla desteklenmektedir. Odalarda ocak ve dolap gibi temel ihtiyaçları karşılayacak unsurlar bulunmaktadır. Medresenin doğu ucunda yer alan bir bölüm ise bugün kütüphane olarak kullanılan sübyan mektebidir. Bu mektep, öğrenci odalarının sonunda genişletilmiş ve öğrencilere ilave alan sağlamıştır.
Hazire: Anıtsal Mezarlar
Küçük Ağa Külliyesi’nin bahçesinde bulunan hazire, basit işçilikle yapılmış ve zamanla tahrip olmuş sekiz adet mezar içermektedir. Bu mezarların çoğu zamanla zarar görmüş olsa da, bazıları hala geometrik desenler, çiçek ve kılıç figürleriyle süslenmiş durumdadır. Mezarların kitabeleri bulunmamaktadır, ancak mimari özellikleri ve süslemeleriyle dikkat çekmektedirler.
Sonuç: Tarihi ve Kültürel Bir Miras
Küçük Ağa (Şamlar-Ayas Ağa) Külliyesi, Amasya’nın tarihi ve kültürel mirasını yansıtan önemli bir yapıdır. Ayas Ağa’nın yaptırdığı bu külliye, Osmanlı döneminin mimari ve kültürel değerlerini günümüze taşımaktadır. Cami, medrese, sübyan mektebi ve hazireden oluşan bu kompleks, ziyaretçilere Osmanlı İmparatorluğu’nun dini, eğitim ve kültürel yaşantısını anlama fırsatı sunmaktadır.
