Tokat, Türkiye’nin kuzeydoğusunda yer alan tarihi ve kültürel zenginlikleriyle öne çıkan bir şehirdir. Bu şehirde yer alan Behzad-I Veli Cami, Hacı Behzad-ı Veli Vakfına ait olup, Tokat’ın tarihî dokusuna önemli bir katkı sağlamaktadır.
H.942 M. 1536 Tarihli Bir Mimarî Şaheser: Şirvanlı Hoca Behzat’ın Eseri
Behzad-I Veli Cami, H.942 (M.1536) yılında Şirvanlı Hoca Behzat tarafından yaptırılmıştır. Cami, Tokat’ın tarihî mekanları arasında özel bir yere sahiptir. Şirvanlı Hoca Behzat’ın ismi, camiye özgü mimari tasarımı ve kültürel dokusu ile bu tarihî eserin önemini daha da vurgular.
Kitabelerle Bezeli Tarih: Genişletme ve Abdulhamid Dönemi İzleri
Caminin girişinde bulunan ilk kitabenin altında, kapı lentosunun üzerindeki üç kıta halindeki şiir şeklindeki kitabe, caminin II. Abdulhamid döneminde halk tarafından genişletildiğini belirtir. Bu genişletme, caminin tarihî dokusunu zenginleştiren bir katman ekler ve Tokat halkının bu yapıya olan bağlılığını gösterir.
Mimarî Detaylarda Gizli Tarih: Duvarlar ve Pencereler
Behzad-I Veli Cami’nin duvarları ve pencereleri incelendiğinde, ilginç mimari detaylar ortaya çıkar. Kubbe ile örtülen kısım ile tonoz ile örtülü kısım arasında duvar örgüsünde ve tuğla pencere kemerleri arasında farklar görülmektedir. İlk defa tek kubbeli ve son cemaat yeri üç kubbe ile örtülü olarak inşa edilmiş olması, dönemin mimari anlayışına uygunluğunu gösterir.
Genişletme Süreci ve Minare Eklemesi: Yapıdaki Değişimler
Caminin ilk yapısında kuzey duvarında yer alan kapı ve kemer şeklindeki talik hatlı kitabe, genişletme sırasında kuzey duvarının yıkılmasıyla kubbeli ve tonozlu alanı birleştiren geniş bir kemer açıklığına dönüştürülmüştür. Minare, bu genişletme esnasında eklenmiş olmalıdır. 1950’li yıllarda çekilen fotoğraflar, ilk son cemaat yerindeki mermer sütunların yeni bir son cemaat yeri için tekrar kullanıldığını gösterir.
Sel Felaketi ve Onarım Çabaları: Tokat’lı Ahmet Lütfi Paşa’nın Eseri
Behzad-I Veli Cami, Tokat’ın tarihî dönemlerinden biri olan 1908 yılında meydana gelen sel felaketi sebebiyle kısmen tahrip olmuş, ancak Tokat’lı Ahmet Lütfi Paşa tarafından tamir edilmiştir. Bu onarım, caminin tarihî önemini koruma adına yapılmış ve Tokat’ın kültürel mirasının gelecek nesillere aktarılmasına katkı sağlamıştır.
Sonuç: Tokat’ın Mimarî Mirası Behzad-I Veli Cami
Behzad-I Veli Cami, Tokat’ın tarihî ve kültürel mirasına önemli bir katkı sunan bir eserdir. Tarih içindeki değişimleri üzerinde taşıyan ve Tokat’ın tarihî kimliğini yansıtan bu cami, şehrin zengin geçmişine ve kültürel çeşitliliğine tanıklık etmek isteyen ziyaretçiler için özel bir durak sunmaktadır.
