Erzurum İli, Türkiye’nin, Doğu Anadolu Bölgesinde, yer almaktadır. Kültür Şehri olarak bilinmektedir. Tarihi değerleri ve doğal güzellikleri ile, görülmesi gereken, güzel bir şehirdir. Doğu Anadolu Bölgesinde ki, en kalabalık nüfusa sahip, illerden biridir. Bu güzel şehrimiz için sizlere, Erzurum gezilecek yerler listesi hazırladık.
Erzurum Gezilecek Yerler Listesi
- Erzurum Kalesi
- Palandöken Dağı
- Erzurum Atatürk Evi Müzesi
- Üç Kümbetler
- Erzurum Saat Kulesi
- Çifte Minareli Medrese
- Aziziye Ilıca Kaplıcası
- Lala Mustafa Paşa Camii
- Yakutiye Medresesi
- Tortum Şelalesi
- Oltu Kalesi
- Oltu Rus Kilisesi
- İbrahim Paşa Cami
- Pasinler Kaplıcası
Erzurum Kalesi
Erzurum kalesi, Erzurum’un, Yakutiye ilçesinde yer almaktadır. Kalenin, iki bin yıla dayanan, bir geçmişinin olduğu bilinmektedir. Tarihi, Urartulara kadar uzanmaktadır. Erzurum gezilecek yerler arasında, bu tarihi kale mutlaka görülmelidir.
Hala varlığını koruyan kaleyi, 415 yılında, Bizans İmparatoru Theodosius’un yaptırdığı bilinmektedir. Kale, iç ve dış kaleden oluşmaktadır. İç kale, şehrin güvenliği için, muhafız askerlerin olduğu kısımdır.
Dış kale ise, cadde, sokak ve mahalleleri içine alan kısımdır. Dış kalenin surları günümüze kadar yıkılmış, zarar görmüştür. Dış kalenin dört kapısı vardır. Bu kapıların isimleri; Erzincan Kapısı, Tebriz Kapısı, Gürcü Kapısı ve sonradan açılan, Yeni Kapı ve İstanbul Kapısıdır.
İç kale avlusunda, tuğlalardan yapılmış hamam ve odalar vardır. İç kale de Saltukoğullarına ait olduğu düşünülen, Mescit ve Tepsi minare yer almaktadır. Kaleye, 16. Yüzyıl ve 19. Yüzyıl da onarım yapıldığı bilinmektedir. Kaleye girişlerde, ücret ödenir.
Erzurum Kalesi’ne Nasıl Gidilir?
Kale, Cumhuriyet caddesi ile, Merkez Tebriz kapı semti birleşim noktasındadır. Yürüyerek, toplu taşıma araçları ile, ya da özel araçlarınızla, kaleye ulaşım sağlanmaktadır.
Palandöken Dağı
Palandöken dağı, Erzurum’da yer alan bir tektonik dağdır. Erzurum’un, yaklaşık 10 km güneyinde, çevredeki en yüksek dağ özelliğindedir. Başköy mevkiinde ise, kayak merkezi yer almaktadır. Palandöken’e özgü Palandökenensis çiçeği, bahar aylarında burada bulunmaktadır.
Palandöken dağlarının, en yüksek noktasına, Büyükejder Tepesi denilmektedir. Bu tepe de iletişim noktaları ve kafeterya bulunmaktadır. Kış aylarında telesiyej ile ulaşım sağlanmaktadır.
Palandöken pisti, yoğun kar yağışı ve Türkiye’nin en uzun kar pistine sahip olması ile, ülkenin tercih edilen, önemli kayak merkezlerinden biridir. Erzurum Şehir Merkezine, yaklaşık, 4 km uzaklıkta ki otellerde her türlü ihtiyaç giderilebilecek imkânlar bulunmaktadır.
Kamp için de burası tercih edilebilir bir yerdir. Palandöken dağı ve Erzurum’da bulunan birçok tesis ve kayak merkeziyle, 2011 Dünya Üniversitelerarası Kış Oyunları’na da ev sahipliği yapmıştır.
Palandöken Dağı’na Nasıl Gidilir?
Özel araçlarınız ile, ya da İl Merkezinden Başköy’e giden, otobüslerle gidebilirsiniz.
Erzurum Atatürk Evi Müzesi
Erzurum Atatürk Evi Müzesi, Erzurum Merkezde, Çaykara Caddesinde, yer almaktadır. Bina, bir Erzurumlu tarafından, konak olarak yaptırılmıştır. Bir dönem Alman Konsolosluğu olarak kullanılmıştır. Daha sonra, Erzurum Valiliğine verilmiştir.
Mustafa Kemal Paşa Samsun’dan sonra, Hüseyin Rauf Bey ve arkadaşları ile, kongre için geldikleri süreçte, 52 gün kadar bir süre, buraya yerleşmişlerdir. Erzurum Kongresi çalışmalarını yapmaları ile konak değer kazanmıştır.
Gazi Mustafa Kemal Paşanın Erzurum’dan ayrılmasıyla ev tekrar Vali Konağı olarak kullanıldı. Cumhuriyet ilanı sonrası Belediye başkanı Nafız Bey altın anahtar ve tapu ile birlikte evi, Mustafa Kemal Paşaya hediye etmiştir.
Atatürk’ün ölümü sonrası kız kardeşi tarafından çocuk esirgeme kurumuna devredilmiştir. Daha sonra Kültür ve Turizm Bakanlığına devri yapılmış ve 1984’de Atatürk Evi Müzesi olarak açılmıştır. Kesme taş yapımı, mimarisi güzel bir binadır.
Müze’de Atatürk ve arkadaşlarının fotoğrafları, eşyalar, belge ve resimleri sergilenmektedir. Salon, çalışma odası vardır. Erzurum kongresine ait anılarla dolu bir müzedir. Erzurum gezilecek yerler içinde, görmeniz gereken bir müzedir. Müzeye girişler, ücretsizdir.
Üç Kümbetler
Üç Kümbetler, Erzurum’un, Yakutiye ilçesinde bulunmaktadır. Erzurum’un, önemli yapıları arasındadır. 12. Yy ve 14. Yy arasında yapıldığı düşünülmektedir.
Devlet adamlarına ya da alimlerin mezar, türbe mimarisinde ki önemli yapılarından birisi olduğu bilinmektedir. Erzurum gezilecek yerler arasında, önemli bir yapıdır.
Üç kümbet bulunmaktadır. En büyüğünün, Emir Saltuk’a ait olduğu ve 12. Yüzyıl’da yaptırıldığı düşünülmektedir. Diğer iki kümbet, kümbete yakın ve kare şeklinde yapıların kim tarafından yapıldığı bilinmemektedir.
Yapılış tarzları birbirinden farklı izler taşımaktadır. Üç kümbetin de birbirine yakın mesafede olması, özel olarak imar edildiğinin düşünülmesine sebep olmuştur.
Üç Kümbetlere Nasıl Gidilir?
Erzurum, Yakutiye ilçesi, Sultanmelik mahallesinde, yer alıyor. Yakutiye’ye giden minibüsler ile, ya da özel araçlarınız ile, ilçeye gelerek, kümbetlere kolayca ulaşabilirsiniz.
Erzurum Saat Kulesi
Erzurum Saat Kulesi, Erzurum’un, Yakutiye ilçesinde, yer almaktadır. Saat Kulesine, Tepsi Minare ya da Kesik Kule de denilmektedir. Ebu’l Muzaffer Gazi tarafından, iç kaleye yaptırılan mescit minaresine, saat eklenmesi ile, oluşan yapıdır. Kuleye, saatin eklendiği tarih bilinmemektedir.
İç kalenin, sur duvarına bitişik olarak, kesme taş yapımı, tuğladan silindir şekilde, yapılmıştır. 16. Yüzyıl başlarında, minarenin üst kısmı yıkılmış ve saat yerleştirilmiştir. Gözetleme kulesi olarak, kullanmaya başlanmıştır.
Düz, tuğla örgülü, aşağıdan yukarıya doğru, hafifçe daralan yapının gövdesi, altı kuşağı bulunmaktadır. Kapısı ise, kuzey tarafında yer almaktadır. 11 m yüksekliğinde ki yapıda, saatin konulduğu ahşap kule ve üst mimarisi Batı’dan izler taşımaktadır.
Erzurum Saat Kulesi’ne Nasıl Gidilir?
Şehir merkezinde, Cumhuriyet mahallesinde, yer almaktadır. Yürüyerek ya da toplu taşıma araçlarını kullanarak, gidebilirsiniz.
Çifte Minareli Medrese
Çifte Minareli Medrese, bir diğer adıyla Hatuniye Medresesi, Erzurum’da Merkez de yer almaktadır. Medrese Selçuklular dönemine aittir. Yapı, günümüze kadar varlığını korumuş ve Erzurum’un sembolü haline gelmiştir.
Mimari yapısıyla ziyaretçilerini etkisi altında bırakan bir tarihi eserdir. Binlerce yerli, yabancı turistin ziyaret noktasıdır. Erzurum Saat Kulesinin karşısında yer alır. Anadolu’nun en büyük eserlerinden birisidir.
Kümbeti, Erzurum’ da bulunan kümbetler arasında, en büyüğüdür. Her biri 26 metre yüksekliğindeki rengarenk çinilerle süslü çift minare, bu tarihi eserin ismini aldığı yapıdır.
Avlulu, 2 katlı, 4 eyvanlı olup, 37 oda ve bir camiye sahiptir. Açık avlulu medreselerin Anadolu ’da ki en büyük örneğidir. Kuzey cephede ki taç kapı, tam bir sanat eseridir. Taç kapının, iki yanından yükselen silindirik minareler, tuğla ve mozaik çiniler ile süslenmiştir.
Taç kapının, sağında ve solunda iki yönlü olmak üzere dört adet kabartma bulunmaktadır. Taç kapıda, avlu sütunlarını birbirine bağlayan kemerlerin yüzeylerinde ve kümbetin iç kısmında, süslemeler mevcuttur.
Zemin katta on dokuz, birinci katta ise, on sekiz oda bulunmaktadır. Girişin batısındaki, kare mekânın o zamanlar mescit olarak kullanıldığı, anlaşılmaktadır. Zemin katın revakları, kalın sütunlar üzerine oturmuş şekildedir.
Sütunların çoğu silindirik, sekizgen gövdeye sahiptir. Odalar, beşik tonozla örtülü biçimdedir. Alt katta ki kapıların, üst kısmında yer alan değişik şekiller, üst kat kapılarında yoktur. Medrese, Erzurum gezilecek yerler arasında, önemli bir yapıdır.
Çifte Minareli Medreseye Nasıl Gidilir?
Erzurum Merkezde, Selçuk parkı caddesinde, yer almaktadır. Yürüyerek ya da şehir içi toplu taşıma araçları ile, ulaşım sağlanabilir.
Aziziye Ilıca Kaplıcası
Aziziye Ilıca Kaplıcası, Erzurum’un Aziziye ilçesinde yer almaktadır. Şehir merkezinden 15 km uzaklıktadır. Aziziye’de ki kaplıcalar, konumu, verdiği hizmet ve kalitesiyle Doğu Anadolu Bölgesinin en büyük Termal Turizm Merkezleri arasındadır.
Tesisler, yerli ve yabancı ziyaretçiler tarafından ilgi görmektedir. Tesislerde, restoranlar, otopark, toplantı salonları, dinlenme salonları, geniş kapasiteli oteller bulunmaktadır.
Termal tesislerde 3 ayrı bölüm vardır. Bunlar kadın, erkek bölümü ve özel bölümlerdir. Özel bölümler de havuz, Fitness Center ve dinlenme kısmı yer almaktadır. Diğer bölümlerde havuz, sauna, hamam ve güzellik merkezi bulunmaktadır.
Lala Mustafa Paşa Camii
Lala Mustafa Paşa Camii, Erzurum’un Yakutiye ilçesinde, yer almaktadır. Erzurum’da bulunan ilk Osmanlı camisidir. Camiyi, Lala Mustafa Paşa yaptırmıştır. Mustafa Paşa, Erzurum’da, Beylerbeyi olarak görev yaptığı zaman yaptırmıştır.
Osmanlı’dan kalma bir eserdir. Osmanlı döneminin birçok eserinin mimarı, Mimar Sinan tarafından yapılmış bir camidir. En başta külliye olarak yapılmıştır.
Saray ve sıbyan mektep binaları yıkılmıştır. Günümüze kadar cami ve hamamı kalmıştır. Mihrap üzerinde, üç satırlık kitabesi bulunmaktadır. Bu önemli yapıyı, Erzurum gezilecek tarihi yerler içerisinde mutlaka ziyaret etmelisiniz.
Doğu, Batı ve Kuzey’e açılan dört adet kapısı vardır. Caminin kuzey, batı kısmında tektonik özellik taşıyan, kısa boyda bir minaresi bulunmaktadır. Minare kesme taştan yapılmış kırmızı taş bileziklerle süslenmiştir. Pencerelerde ise, çini süslemeler bulunmaktadır.
Yakutiye Medresesi
Yakutiye Medresesi, Erzurum’un Merkez ilçesi Yakutiye’de, Lala Mustafa Paşa Camii yan tarafında, yer almaktadır. 1310 yılında, Emir Hoca Cemalettin Yakut tarafından yaptırılmıştır. Kapalı avlulu, dört eyvanlı ve revaklı olması ile, Anadolu’da ki medreselerin en büyüğüdür.
Günümüze kadar, iyi korunmuş bir yapıdır. Binlerce, yerli ve yabancı turist tarafından ziyaret edilmekte olan bir medresedir. Osmanlı döneminde dökümhane ve daha sonra da askeri depo olarak kullanılmıştır. İslam eserleri müzesi olarak kullanılmaktadır.
Taş kapısı üzerinde işlemeler vardır. Oldukça dikkat çekici bir yapıdır. Erzurum gezilecek yerler arasında, görmeye değerdir. Medresenin Batısında taç kapı, Güneyinde silindir gövdeli minare, Kuzeyde ise, aynı şekilde külahlı köşe kulesi, bulunmaktadır.
Tortum Şelalesi
Tortum Şelalesi, Erzurum’da Tortum ilçesinde Tortum Çayı üstünde oluşmuş bir şelaledir. Tortum gölü sonunda yer alır. Şelale Balıklı köyü batısında ki bir dağın heyelan sonrası Tortum Çayı önünü kapatmasıyla oluşmuştur.
Tortum Gölü ve Tev Vadisi arasında ki heyelan kütlesini aşması ve dökülmesi ile oluşan şelaledir. Şelale, 22 metre genişlikten, 48 metre yüksekten düşmektedir. Bu göl ayrıca doğal bir anıttır.
Tortum Şelalesine 1950-1960 yılları içerisinde hidroelektrik santral yapılmıştır. Türkiye’nin elektrik ihtiyacına katkı sağlamıştır. Şelalenin olduğu alanda piknik alanı ve seyir balkonu bulunmaktadır.
Şelalenin alt kısmına, merdivenler ile inilir ve çıkılır. Harika bir doğal güzelliğe ve manzaraya sahiptir. Erzurum gezilecek yerler arasında, doğa severlere hitap eden bir yerdir.
Oltu Kalesi
Oltu Kalesi, Erzurum’un, Oltu ilçesinin merkezinde yer almaktadır. Sarp fakat yüksek olmayan bir tepede, bulunan kaledir. Kale, bir geçidin üzerine, savaş kurallarına göre inşa edilmiştir. Narman ve Sivri deresinden gelen suların, Oltu Çayını oluşturduğu yerdedir.
Kale, yapımında, kesme taş kullanılmıştır. Kalenin, dış surları yok olmuştur. İç kale kapısı güneye açılmaktadır. Kalenin doğusunda harabe bir şekilde hamam bulunmaktadır. Kale Türkler ve Gürcüler arasında ki sınırı oluşturmuştur. Osmanlı döneminde Kervansaray olarak kullanılmıştır. Günümüzde ki hali, restore edilmiştir.
Oltu Rus Kilisesi
Oltu Rus Kilisesi, Erzurum’da, Oltu ilçe merkezinde yer almaktadır. Kitabesi yoktur ancak, Osmanlı-Rus savaşı sonrası, Rusların İnşa ettiği, bilinmektedir. Kilise, 32 metre boyutunda dikdörtgen ayaklar ile, desteklenmiştir. Kubbenin iki tarafında yer alan, dikdörtgen mekanlar vardır.
Kuzey ve Güney cepheleri, kısa tutulmuştur. Batı cephesinin ortasında süslü, yuvarlak kemerleri olan ve dışa taşırılan giriş kapıları vardır. Bu girişler ile, apsis yükseltilerek, haç planı üst örtüde belirgin hale gelmiştir. Son zamanlarda, restore edilerek, kütüphane yapılması düşünülen kiliseyi, Erzurum gezilecek yerler içerisinde, ziyaret edebilirsiniz.
İbrahim Paşa Cami
İbrahim Paşa Camii, Erzurum’da, Yakutiye’de yer almaktadır. Erzurum’un tarihi camilerinden biri olan İbrahim Paşa Camii, yaklaşık 300 yıllık bir camidir. Erzurum gezilecek tarihi yerler içerisinde, ziyaret edilmesi gereken bir yerdir.
Cami, hala dimdik ayakta ve sağlam olmasıyla da değerli bir tarihi yapıdır. Erzurum’da, baharın gelmesi ile beraber, adeta gizli bir bahçeyi andırmakta olan cami bahçesi, vatandaşlar tarafından hayranlıkla izleniyor.
Erzurum’un, tarihi ibadet mekanları arasında ki İbrahim Paşa Camii, kitabesinde bulunan bilgiye göre, 1748 yılında Erzurum Valisi, Yazıcızade Hacı İbrahim Ethem Paşa tarafından, yaptırıldığı bilinmektedir.
Tarihi caminin görünürde fazla sorunu yoktur yalnızca, avluda bulunan taşların yerinden oynadığı belirtiliyor. Tarihi cami, Erzurum’un işlek caddelerinden, Yoncalık Caddesi üzerinde bulunuyor, eskiden hükümet konağı olarak kullanılan tarihi binaya, yakın bir konumda bulunuyor.
Pasinler Kaplıcası
Pasinler Kaplıcası, Erzurum’un, Pasinler ilçesinde yer almaktadır. Hasan Kale olarak da bilinmektedir. İl merkezine yaklaşık, 40 km uzaklıktadır. İpek yolu üzerindedir. Kale, şifalı kaplıcalar, maden suyu ile meşhurdur. Serçeboğazı mahallesi girişinde de bir maden suyu bulunmaktadır.
Kalenin Güneyinde, Hasankale Çayı’nın yanında, iki kaplıca vardır. Bunlar; Büyük Çermik ve Küçük Çermik olarak, adlandırılmıştır. Güneyde ki Büyük Çermik, Kuzeyde ki ise, Küçük Çermiktir.
1565 yılında, Dulkadir Oğullarından Şah Bey tarafından, yaptırılan Büyük Çermik’in üzeri, 14 metre çapında bir kubbe ile, örtülmüştür. 1749 yılında onarım yapılan, bu kaplıcaya bazı eklemeler yapılmıştır.
Büyük Çermik’in 50 metre kadar, Kuzeyinde ve Hasankale çayının karşı kıyısında yer alan Küçük Çermik’in 1,5 metre derinliğinde havuzu ve üzerini örten 8 metre çapında kubbesi bulunmaktadır.
Kaplıcadan, içme ve banyo olarak yararlanılmaktadır. Bazı hastalıklara şifa olduğu bilinmektedir. İçilerek kullanıldığında, safra kesesi, karaciğer, mide ve bağırsak rahatsızlıklarına, etkili olmaktadır.
Romatizma, sinir ve kas yorgunluğu, sinirsel hastalıklar, eklem ve kireçlenme tedavisi için ise banyo kürleri uygulanmaktadır. Bikarbonatlı, klorürlü, sodyumlu, karbondioksitli ve kısmen de radyoaktif bileşimli olan, bir kaplıcadır. Kaynağı, 205 metreden doğal çıkışlı olan kaplıca suyu, önemli bir değere sahiptir.
Erzurum Mutfağı
Erzurum ili, gezilecek yerleri, doğa harikaları, tarihi ve mimari yapılarıyla meşhur olduğu kadar, Erzurum Mutfağı ile de yöresel tatları, lezzetleriyle meşhurdur. Et ve süt ürünleri, yemekleri, tatlı çeşitleri açısından, zengin bir mutfağa sahiptir. Erzurum’un yöresel lezzetlerinden bahsedecek olursak;
- Erzurum Ketesi; Erzurum’a özgü hamur işidir. Fırınlarda bulunabilir.
- Cağ Kebabı; Kuzu etinin, şişlere yatay şekilde yatırılarak, pişirilmesidir.
- Lor Dolması; Pazı, bulgur ve lor peyniri ile yapılan, yaprak sarmasına benzer, yemektir.
- Lalanga; Yumurta, süt, un ve yağ ile yapılan, Erzurum kahvaltılarının vazgeçilmezi olan, krep benzeri hamur kızartmasıdır.
- Kadayıf Dolması; Erzurum’un sevilen tatlı çeşididir. Tel kadayıfın içine fıstık ve ceviz koyularak kızartılır ve üzerine şerbet dökülür.
- Dut Çullaması; Dutların şeker ve tereyağında kavrulmasıyla, yapılmaktadır.
- Hasuta; Yöresel bir tatlıdır. Dut pekmezi ve nişasta ile yapılır.
- Çaşır; Doğu’ da yetişen Çaşır otu ile yapılan tavada kavrularak, üzerine yoğurt ve tereyağı dökülür.
- Su Böreği; Erzurum’a özgü, tel peyniri ile yapılan börek.
