Erzurum Ulu Cami, şehrin tarihi ve kültürel dokusunu yansıtan önemli bir yapıdır. Saltuklu Emiri Nasreddin Aslan Mehmet tarafından 1179 yılında yaptırılmıştır. Saltuklular’ın “Atabey” isminden dolayı buraya “Atabey Camisi” de denmektedir. Cami, mimari açıdan dikkat çekici özelliklere sahiptir ve zaman içinde birçok onarım geçirmiştir.
Tarihçe ve Mimari Yapı
Erzurum Ulu Cami, 1179 yılında Saltuklu Emiri Nasreddin Aslan Mehmet tarafından yaptırılmıştır. Yapının üst örtüsü mihrap duvarına dikey olarak inşa edilmiştir. Geniş bir orta nef ve bunun iki yanında üçer nefle birlikte toplam yedi neften oluşmaktadır. Yirmisekiz serbest “L”, “T” ve dikdörtgen şekilli paye üzerine oturtulan cami, 51 x 54 metre ölçülerindedir. İbadet mekânındaki üst örtüyü, on altısı duvarlara bitişik olan kırk paye taşımaktadır.
Onarımlar ve Restorasyonlar
Cami, tarihi boyunca çeşitli onarımlar görmüştür. Sultan 4. Murat döneminde yiyecek deposu olarak kullanılan cami, farklı tarihlerde beş kez onarılmıştır. Erzurum Valisi Hüseyin Paşa 1639’da, Ali Efendi 1826’da camiyi onarmıştır. Daha sonra 1858 ve 1860 yıllarında yapılan onarımlar izlemiştir. Cami, son olarak, 1957-1964 yılları arasında Vakıflar Genel Müdürlüğü tarafından onarılmıştır.
Mimari Detaylar ve Süslemeler
Caminin içerisinde toplam 40 sütun bulunmaktadır. Doğudaki birinci kapısının iki yanında birer mihrapçık bulunan yapının, 1860 yılında yapılan onarım kitabesi de burada yer almaktadır. Caminin ilk yapımındaki mihrap duvarı, önü hafif sivri kemerler üzerine oturan büyük pandantifli bir kubbe ile örtülmüştür. Caminin sağ tarafında tuğladan yuvarlak gövdeli tek şerafeli minaresi bulunmaktadır. Minareye cami içerisinden çıkılmaktadır. Şerafeden yukarısı yıkılmıştır. 28 pencere ile aydınlatılan caminin, güneydeki ikinci penceresi üzerinde 1826 tarihli onarım kitabesi bulunmaktadır.
Sonuç
Erzurum Ulu Cami, Saltuklu döneminin önemli bir eseridir. Tarihi ve mimari açıdan büyük bir öneme sahip olan cami, şehrin kültürel mirasını yansıtan önemli yapılarından biridir.
