Filyos (Tios) – Zonguldak: Karadeniz’in Antik Kenti
Filyos, Zonguldak iline bağlı bir beldedir ve tarihi açıdan büyük bir öneme sahiptir. Efsaneye göre, MÖ 7. yüzyılda kurulan bu kent, tarihi boyunca birçok farklı isimle anılmıştır, bunlar arasında Tios, Tieion, Tianon, Tium gibi isimler bulunmaktadır. Ancak, siyasi güç olarak hiçbir zaman ön plana çıkamamış ve genellikle Ereğli ve Amasra gibi şehirlerin gölgesinde kalmıştır. Roma döneminde (MÖ 70) kent, bir yangın ve yağma olayına maruz kalmış ancak daha sonra yeniden inşa edilmiş ve ticaret ve balıkçılık gibi faaliyetlerle yaşamını sürdürmüştür.
Tarihi ve Arkeolojik Önemi
Filyos, Bizans döneminde (MS 5. yüzyıl) önemli bir dini merkez haline gelmiştir. Ancak, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde (14-15. yüzyıl) giderek önemini yitirerek küçük bir balıkçı köyüne dönüşmüştür. Bugün, Filyos Beldesi’nin bulunduğu alanda, Roma, Bizans ve Ortaçağ dönemlerine ait kalıntılar bulunmaktadır. Kalede, sahil surları, su kemeri, tonozlu galeri, tiyatro, savunma kulesi ve çeşitli mezarlar görülebilmektedir.
Kazı Çalışmaları ve Buluntular
Tios Kenti’nin bilimsel olarak araştırma ve kazıları, 2006 yılından beri devam etmektedir. Bu çalışmalarda, Hellenistik Dönem’e (MÖ 4. yüzyıl) ait yapılar ve zengin çeşitlilikte çanak çömlek bulunmuştur. Sahil surlarının güneyinde yapılan radar ölçümleri sonucunda, eski kentin yapıları tespit edilmiştir. Sondajlarda, Hellenistik Dönem’e tarihlenen sur duvarları, Roma-Bizans dönemine ait yapı kalıntıları, Roma Dönemi sikkeleri ve çanak-çömlek parçaları ortaya çıkarılmıştır. Tiyatroda yapılan temizlik çalışmalarında ise, mermer iki heykel parçası bulunmuştur.
Sonuç
Filyos (Tios) antik kenti, Karadeniz tarihi ve arkeolojisi için büyük önem taşımaktadır. Türkiye’nin Karadeniz kıyılarında kazılan ilk ve tek antik kent olma özelliği taşımaktadır. Bu antik kentten elde edilecek bilgi ve belgeler, bölgenin antik dönem tarihini daha iyi anlamamıza yardımcı olacaktır. Arkeolojik kazılar, toprağın altında büyük bir antik kentin yattığını göstermektedir ve bu kentin yolları, meydanı, hamamı, dini yapıları, evleri, depoları, dükkanları ve mezarları gibi birçok önemli yapının bulunduğu düşünülmektedir.
