II. Bayezid Külliyesi: Amasya’nın Tarihi Mimarisi
Amasya, Osmanlı döneminde birçok önemli esere ev sahipliği yapmıştır. Bu eserlerden biri de II. Bayezid Külliyesi’dir. 1485-1486 yılları arasında Osmanlı Sultanı II. Bayezid’in talimatıyla Amasya Sancak Beyi Şehzade Ahmed tarafından yaptırılan bu külliye, Osmanlı mimarisinin seçkin örneklerinden biridir. Eldeki mevcut 1496 tarihli vakfiyede belirtildiği üzere külliye birimleri arasında cami, medrese, imaret, mektep ve köprü bulunmaktadır. Ayrıca daha sonradan külliye bünyesine Şehzade Osman Çelebi Türbesi ile Muvakkithane eklenmiştir.
Cami: Mimari Zarafetin İncelikleri
II. Bayezid Külliyesi’nin en önemli yapısı olan cami, yan mekânlı ya da zaviyeli cami mimarisinin seçkin örneklerinden biridir. Ortada büyük bir kemerle ayrılan iki kare mekânla, doğu ve batı yanlarda üçer kubbeli yan mekânlardan oluşur. Kubbe içi ve pencere kemerlerinin üzeri zengin kalem işleri ile süslenmiştir. Caminin mukarnas süslemeli, ihtişamlı taç kapısı üzerindeki üç satırlık mermer kitabe Hattat Ali bin Mezid’in eseridir. Avlu ortasında yer alan 12 kenarlı şadırvan, 12 sütunun taşıdığı, 12 yüzlü sivri piramit bir çatıyla örtülüdür.
Medrese: Eğitim ve Öğretim Merkezi
Caminin batı yanında U planlı medrese bulunur. Medrese, ortada genişçe bir avlu, avlunun etrafında kubbeli revaklar ve bunların arkasındaki öğrenci hücrelerinden oluşur. Kuzeydeki giriş kapısının karşısında, sekizgen kasnaklı bir kubbeyle örtülü, kare planlı dersane bölümü vardır. Bu yapılar, dönemin eğitim ve öğretim anlayışının bir yansımasıdır.
İmaret: Yardıma Muhtaçlara Destek
L planlı İmaret, caminin doğusunda yer almaktadır. İmaret’in dikdörtgen olan mekânlarının üzeri tonozlarla örtülüdür. Bu mekânların önünde, camiye bakan yüzlerinde küçük kubbelerle örtülü revak kısmı bulunur. İmaret, mut’ime-hâne (yemekhane), matbah (mutfak), kiler, fırın ve ahır olmak üzere beş ayrı birimden oluşmaktadır. Bu yapılar, o dönemin sosyal yardım anlayışını yansıtmaktadır.
Türbe: Sultanların Ebedi Istirahatgahı
1513 tarihli türbe, kare planlı ve tek kubbelidir. Özgün inşa kitabesi bulunan türbe, düzgün kesme taş malzeme ile inşa edilmiştir. Türbe, Şehzade Ahmed’in oğlu Şehzade Osman Çelebi için yapılmıştır. Türbenin mimari yapısı, dönemin Osmanlı türbe mimarisinin özelliklerini taşımaktadır.
Muvakkithane: Namaz Vakitlerinin Belirlendiği Yer
Caminin kuzeybatısında, medreseye yakın bir yerde bulunan tek katlı, kare planlı küçük yapı ise namaz vakitlerinin belirlendiği muvakkithanedir. İç mekân duvarları ve tavanı kalem işi bezemelerle süslü olan Muvakkithane, 1842 yılında Kapancı-zade Hacı Hüseyin Efendi tarafından yaptırılmıştır.
Sonuç
II. Bayezid Külliyesi, Osmanlı döneminin önemli yapılarından biri olarak günümüze ulaşmıştır. Cami, medrese, imaret, türbe ve muvakkithane gibi birçok farklı fonksiyona hizmet eden yapılar, o dönemin mimari ve sosyal yaşamına ışık tutmaktadır. II. Bayezid Külliyesi, hem tarihi hem de mimari açıdan Amasya’nın önemli bir simgesidir ve ziyaretçilerini geçmişe doğru bir yolculuğa çıkarmaktadır.
