Zinciriye Medresesi, Türkiye’nin tarihi ve kültürel zenginliklerinden biri olan Aksaray ilinde bulunmaktadır. Medrese, Karamanoğulları döneminde Yahşi Bey tarafından 1336 yılında yaptırılmıştır. Tüf kesme taş ve tuğla kullanılarak inşa edilen Zinciriye Medresesi, dört eyvanlı ve açık avlulu medrese planı düzenindedir. Bu yapı, Selçuklu geleneğini devam ettiren plastik Selçuklu motifleriyle işlenmiş, eyvanları ise bitkisel ve geometrik biçimlerle tezyin edilmiştir. Ayrıca, medresenin dış duvarları üzerinde yer alan dendanelerden dolayı bir kale görünümü sergilediği bilinmektedir.
Mimari Yapı
Zinciriye Medresesi plan itibarıyla, dört eyvanlı, revaklı, üzeri tonoz ve kubbe ile örtülü 8 bölmeli, üstü açık avluludur. Giriş, doğudaki Taç kapıdan sağlanmaktadır ve bu kapı istalaktit ve mihrapçıklarla süslü, basık kemerlidir. Eyvanlar tonoz örtülü olup, bitkisel ve geometrik motiflerle bezemelidir. Üstü açık avlunun etrafında revaklar bulunmakta olup, revakların ardından tonoz örtülü değişik büyüklükte 6 oda yer almaktadır. Batıdaki ana eyvanın kuzey ve güneyinde ise üzeri kubbe ile kapatılmış iki büyük oda bulunmaktadır.
Tarihi ve Kültürel Önemi
Zinciriye Medresesi, tarihte iz bırakan önemli eğitim kurumlarından birisidir. Bu medresede yetişen pek çok ilim-irfan erbabı şahsiyetler, Anadolu’ya ışık saçmış ve Türk-İslam tarihine yön veren gelişmelere vesile olmuşlardır. Özellikle, medresenin ilk Müderrisi olan Cemaleddin Aksaray-i, Muhammed Fahr-üd-din Razi’nin soyundan geldiği muhtemel olan; hadis, tefsir, fıkıh, ahlak, edebiyat ve tıp dallarında bir çok eseri bulunan önemli bir şahsiyettir.
Son Durumu ve İşlevi
Osmanlı Devleti’nin son zamanlarında hapishane olarak kullanılan Zinciriye Medresesi, 1985 yılında Aksaray Müzesi olarak işlev görmeye başlamıştır. Ancak, müzenin taşınmasının ardından restore edilen medrese, günümüzde Aksaray Belediyesi tarafından sosyal ve kültürel etkinliklerde değerlendirilmektedir. Bu sayede, Zinciriye Medresesi’nin tarihi ve kültürel mirasının korunması ve yaşatılması amaçlanmaktadır.
Zinciriye Medresesi, Aksaray’ın tarihi ve kültürel dokusunu yansıtan önemli bir yapıdır. Medrese, mimari yapısı ve tarihi önemi ile ziyaretçilerine benzersiz bir deneyim sunmaktadır.
